BABÜR İMPARATORLUĞU (BABÜRLER KİMDİR?)

        (Görsel a.1 Babür lerin Bayrağı) 

BABÜR İMPARATORLUĞU 

Kuruluş Tarihi: 1526
Yıkılış Tarihi: 1858
Kurucusu: Babür Şah
Başkenti: Lahor, Delhi
Dili: Farsça, Çağatay Türkçesi, Urduca
Devlet Başkanı: Şah

Babür’ün Ortaya Çıkışı ve Babür İmparatorluğu’nun Kurulması

Büyük Timur İmparatorluğu’nun zayıflayıp yıkılmasından sonra Türkistan’da Şeybanîler, İran’da Safeviler, Hindistan’da da Delhi Türk Sultanlığı gibi devletler kurulmuştu. Babür Devleti de, Delhi Türk Sultanlığı’ndan sonra Hindistan’da kurulan ikinci Türk devletidir.

Babür İmparatorluğu’nun kurucusu olan Zahîrüddin Muhammed Babür, baba tarafından Timur’un torunudur. Annesi ise Çağatay hükümdarı Yunus Han’ın kızıdır. Babür’ün babası Ömer Şeyh Mirza, Timurluların Fergana valisi idi. Babasının 1494 yılında ölümü üzerine onbir yaşında onun yerine geçerek Fergana valisi oldu. Babür, saltanatının ilk yıllarında Timuroğullarından diğer beylerle mücadele etmiştir. Babür, iç karışıklıklar ve Özbek hücumları sonucunda 1501 yılında tahtını kaybederek, kendine bağlı az bir kuvvetle Horasan’dan güneye doğru gitmek zorunda kalmıştır. Ancak mücadeleden vazgeçmeyen Babür, Timur Devleti’ni yeniden canlandırmak istiyordu. 1504 yılında Kabil’i Afgan beylerinin elinden almayı başaran Babür, ele geçirdiği toprakları kendisini yalnız bırakmayan mirzalara ve beylere dağıtarak küçük bir devlet kurmuştur.

(Görsel a.2 Babür Şah) 

1509–1511 yıllarında Türk dünyasına egemen olmak isteyen üç büyük devlet vardı. Bunlar Özbek Hanlığı, Osmanlı Devleti ve İran Safevî Devleti idi. Babür, kendi gücüyle Türkistan’a egemen olamayacağını anlayarak Safevî hükümdarı Şah İsmail’den yardım istedi. Şah İsmail’de Türkistan’da etkili olabilmek için bu isteği kabul etti. Babür Şah, İsmail’den aldığı yardımla Buhara, Semerkant, Taşkent ve Fergana’yı Özbeklerden almayı başararak topraklarını genişletti ve Timur’un tahtına oturdu (1511). Şah İsmail de böylece Babür’ün sayesinde Türkistan’a egemen olmuştu. Ancak Türkistan Türkleri, Babür’ün Şah İsmail’in etkisinde kalmasından rahatsızlık duyduklarından Babür’e karşı cephe aldılar. Bu durumdan yararlanmak isteyen Özbekler de Babür’e karşı harekete geçtiler. Şah İsmail’in yardımına rağmen mücadeleyi kaybeden Babür, Türkistan’dan çıkmak zorunda kalmıştır. Bunun üzerine Babür, Timur ülkesini ele geçirme ümidini kaybedince yönünü Hindistan’a çevirmiştir.

Babür, Delhi Sultanlığına karşı yardım isteyen Afgan beylerinin daveti üzerine 1517 yılında Hindistan’a gelmişti. Uzun mücadelelerden sonra Kandehar ve Pencap şehirlerini ele geçirmeyi başaran Babür (1524), Panipat’da 1526 yılında Delhi Sultanı İbrahim Ludi ile yaptığı savaşı kazanarak Delhi ve Agra şehirlerini ele geçirmiştir. Böylece kendisini hükümdar ilan eden Babür, Hindistan’da kendi adını taşıyan devletini kurdu.(1526)

(Görsel a.3 Babür İmparatorluğu Harita) 

Yazar Baturalp Pekeş 

TEOMAN HAN KİMDİR? #1

(Temsili Görsel a.1)

Teoman (T’ou-man), M.Ö. 220-209 döneminde Asya Hun Devleti‘ne hükümdarlık yapmış olan Türk Başbuğu, Mete Han‘ın da babasıdır. Çin kaynaklarında; Hun devletinin yöneticileri “Tanhu (Şanyü)” olarak anılmaktadır. Bu kelimenin; kumandan, kaan, han ya da imparator gibi bir anlamı olduğu tahmin edilir.

Asya Hun Devleti’nin kuruluşuna dair en net bilgiTeoman döneminde olduğu için, devletin kuruluşu Teoman ile birlikte (M.Ö. 220) kabul edilir.

Çin tarihinde M.Ö. 481 ile M.Ö. 256 yılları arasındaki “Savaşçı Devletler Çağı” toplulukları, sürekli savaş halinde olduğu için askerlik ve silah ihtiyacı artmıştı. Çin’de yaşanan bu karmaşık dönemde kuzeyden de Hunlar’ın akınları başlamıştı. Akınlara kendi imkanlarınca karşı koyan köylüler de yeterli olmayınca herkes tarafından bilinen meşhur “Çin Seddi“nin yapımına başlandı. Çin Seddi‘nin yapımı M.Ö. 214 yılında tamamlandı. Bu yapı günümüzde hala bir “dünya harikası” olarak bilinmektedir.

Bu dönemden sonra, Çin’de tek güç haline gelen Ch’in Devleti hükümdarı Shih Huang-Ti ilk olarak kuzeydeki boyları hedef almıştır. Ünlü general Meng Tien, Çin kaynaklarına göre 100.000 kişilik bir orduyla Hunlar’a saldırmış ve Hunlar’ın en önemli otlağı olan Ordos Bölgesi‘ni ele geçirmiştir. Bu şekilde ilk yenilgilerini alan Hunlar, Gobi Çölü ve İç Moğolistan‘a püskürtülmüşlerdir.

Bu savaş Hunlar’a karşı ilk kez büyük bir galibiyet alan Çinliler’in umutlanması ve ilk yenilgi alan Hunlar’ın, Çin’den gelen tehlikenin farkına varıp, boyların birleşmesini sağlaması açısından önemlidir. M.Ö. 209 yılında Ch’i hükümdarının ve generalinin ölmesiyle iç karışıklık çıkmıştı. Bu durumdan faydalanan Teoman Sarı Irmak’ı aşarak yeniden Çin’in içlerine girmiştir. 

Biyografi Türündeki İlk Yazımdır Daha detaylı bilgi için Ahmet Haldun Terzioğlu nun Teoman Han adlı kitabını öneririm
www.kokturk.org 

(Asya Hun Devleti 

Bayrağı, görsel a.2)

HAZAR DEVLETİ #1

Hazar Devleti

Hazar Devleti, kafkaslarda kurulan, museviliği benimsemiş tek Türk devleti olma özelliğini taşır. Hazarlar, bugün rusya ve avrupadaki musevilerin kökenini oluşturmaktadır.

Hazar Devleti, Türk Tarihi açısından dikkatle ele alınması gereken dönemlerden biri olma özelliğini taşır. Zira Gök Tanrı ve İslam inancının dışında bir inanışa sahip az sayıda Türk Topluluklarından biridir. Hazarlar, Karadeniz’in Kuzeyinden Avrupa’nın Doğusuna kadar olan Kafkasya bölgesinde hakimiyet kurmuş, Avrupa’nın önemli devletlerinden biri haline gelmiş, bölgedeki ticareti ve dönemin politikalarını şekillendiren önemli bir politik unsur olma özelliğini taşır. 

Hazarların devlet isminin kaynağı Kaz kökünden gelmektedir. Kaz (Kezen/Gezen), Er (Yiğit Kişi) anlamına gelir. Zaman içerisinde Kazer, Hazer ve Hazar olarak günümüz telaffuzu ile şekillenmiştir. 

Hazar Devleti, tarihi gelişimlerini yazılı olarak arşivlememiştir. Hazar Devleti dönemine ait bilgileri, ilişkide bulunduğu Rus, Bizans ve Arap tarihlerinde elde ettiğimiz bilgiler ile değerlendirebiliyoruz. Her ne kadar devleti yöneten Hanların isimlerini ve yönetim sürelerini bilemesek de, komşu devletler ile ilişkilerine ait pek çok detaya ulaşabiliyoruz.